Historia

W 1950 r. na Uniwersytecie Wrocławskim został powołany Wydział Nauk Przyrodniczych, a w jego składzie Instytut Zoologiczny, z kilkoma katedrami, m. in. Katedrą Systematyki Zwierząt i Zoogeografii. Organizacją katedry zajmował się jej pierwszy kierownik, prof. Jan Noskiewicz, wybitny systematyk i zoogeograf, specjalizujący się w szczególności w taksonomii owadów błonkoskrzydłych, ale prowadzący także studia faunistyczne nad innymi grupami owadów.

Katedra początkowo pracowała w trudnych warunkach lokalowych, zajmując tylko dwa pomieszczenia w salach muzealnych gmachu przy ulicy Sienkiewicza 21. W 1958 roku Katedra otrzymała nowe pomieszczenia w odbudowanym południowym skrzydle Instytutu Zoologicznego, co ułatwiło podjęcie prac badawczych na szeroką skalę.

Wśród realizowanych w katedrze opracowań na początku dominowały prace faunistyczne, szczególnie poświęcone stawonogom (zwłaszcza owadom), ale nawiązujące też do zagadnień zoogeograficznych i ekologicznych. Prof. Noskiewicz, a również jego współpracownicy, zajmowali się przede wszystkim błonkówkami i muchówkami, wykazali ponad sto gatunków nienotowanych przedtem na terenie Dolnego Śląska. Studia te były kontynuowane w latach następnych, inni pracownicy podjęli badania nad ochotkowatymi, prostoskrzydłymi oraz pajęczakami. Prowadzono też prace faunistyczne dotyczące ważek, owadów pasożytniczych i skorupiaków, obejmujące również ich ekologię i biologię. Zainteresowania badawcze pracowników katedry obejmowały także morfologię owadów.

Jednak ambicją prof. Noskiewicza było stworzenia ważnego ośrodka badań taksonomicznych. Zatrudnienie jego wychowanka i doktoranta, Wojciecha Puławskiego, zaowocowało podjęciem takich studiów na poziomie światowym i stało się początkiem Wrocławskiej Szkoły Taksonomii Bezkręgowców, do dziś prężnego i cenionego w świecie ośrodka. I chociaż prof. Noskiewicz i dr Puławski opuścili katedrę, przenosząc się do organizowanego Muzeum Zoologicznego (później, po stanie wojennym, prof. Puławski wyemigrował z Polski i rozpoczął pracę w Kalifornijskiej Akademii Nauk, której emerytowanym profesorem i obywatelem amerykańskim jest do dziś), to nasza jednostka, w roku 1976 przekształcona w Zakład Systematyki Zwierząt i Zoogeografii, z mniejszym lub większym powodzeniem kontynuowała studia taksonomiczne. Mimo że kolejni kierownicy, doc. mgr Stanisław Pilawski (od IX 1963 do XII 1978) i prof. dr hab. Stanisław Bednarz (od I 1979 do IX 1988), sami badań taksonomicznych nie prowadzili, to atmosfera w zakładzie sprzyjała podejmowaniu takiej tematyki przez innych badaczy. Przejęcie kierownictwa zakładu w roku 1988 przez prof. Andrzeja Warchałowskiego (od IX 1988 do 1993), wybitnego taksonoma i znawcę chrząszczy stonkowatych, dało nowy impuls do studiów systematycznych. W roku 1991 zatrudniony został w zakładzie uczeń prof. Warchałowskiego, prof. Lech Borowiec, również taksonom specjalizujący się w systematyce chrząszczy stonkowatych, który w roku 1993 przejął kierownictwo jednostki. W latach tych nastąpiło w badaniach naukowych wyraźne przesunięcie akcentu ze studiów faunistyczych na opracowania taksonomiczne, co w końcu doprowadziło w roku 2003 do zmiany nazwy jednostki na Zakład Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej. Wymiana pokoleniowa, jaka dokonała się w jednostce, pozwoliła zatrudnić nowe osoby specjalizujące się w badaniach taksonomicznych, ale również pozostali pracownicy zakładu wnieśli istotny wkład w powiększenie takowego dorobku. Świadczą o tym kolejne awanse i uzyskiwanie samodzielności z dorobku habilitacyjnego w znacznej części opartego na pracach taksonomicznych, przez prof. J. Pomorskiego, prof. D. Tarnawskiego, prof. W. Wesołowską, dr hab. prof. D. Skarżyńskiego i dr hab. J. Świętojańską.

W lutym 2004 roku Zakład przeprowadził się do wyremontowanych, głównie dzięki staraniom prof. dra hab. Romualda Jacka Pomorskiego, pomieszczeń w budynku przy ulicy Przybyszewskiego 63-77. Wysoka pozycja zakładu w rankingu naukowym wydziału w połączeniu ze znacznie lepszymi warunkami pracy w nowej siedzibie, pozwoliły stworzyć jeden z najlepiej wyposażonych ośrodków badań taksonomicznych nad bezkręgowcami w Polsce, a kolejne pokolenia samodzielnych pracowników naukowych nie tylko utrzymały ciągłość Wrocławskiej Szkoły Taksonomii Bezkręgowców, ale jej wychowankowie zasilili także inne ośrodki, a nasze miasto jest postrzegane jako ważne centrum badań taksonomicznych. To we Wrocławiu narodził się pomysł utworzenia Polskiego Towarzystwa Taksonomicznego i wydawania międzynarodowego kwartalnika „Genus – International Journal of Invertebrate Taxonomy”. Zarówno w Towarzystwie jak i czasopiśmie pracownicy naszego zakładu pełnili ważne funkcje, jako kierujący organizacją stowarzyszenia i redakcją kwartalnika.

Pod koniec 2011 roku, wraz z odbywającą się reorganizacją Wydziału Nauk Biologicznych naszego Uniwersytetu, doszło do podziału Zakładu Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej, bardzo dużego jak na warunki wydziału i liczącego już pięciu samodzielnych pracowników (w tym trzech z tytułem profesora) na dwie jednostki, które wybrały odmienne drogi organizacyjne i częściowo badawcze. Pod kierownictwem prof. L. Borowca powstała Katedra Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej, która postanowiła kontynuować podstawowy nurt badawczy ukierunkowany na taksonomię bezkręgowców. Prof. D. Tarnawski wraz ze współpracownikami utworzył od 1 I 2012 roku Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców, który obok podstawowych badań taksonomicznych, postanowił włączyć się także w badania aplikacyjne, związane z szeroko rozumianą ochroną bezkręgowców i zarządzaniem środowiskiem przyrodniczym. W wyniku kolejnej reorganizacji struktury Wydziału Nauk Biologicznych, 1 IV 2021 Katedra zoastała przekształcona w Zakład.

W Zakładzie Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej kontynuuje tradycje Wrocławskiej Szkoły Taksonomii Bezkręgowców pięciu pracowników naukowych, w tym trzech z tytułem profesora (jeden emerytowany). Wraz z doktorantami i studentami nasza jednostka w pracy naukowej skupia się na badaniach taksonomicznych stawonogów, zarówno w aspekcie opisowym jak i studiach filogenetycznych, uwzględniając nowoczesne metody morfologii porównawczej, kladystyki i taksonomii molekularnej.

Siedzibą Zakładu jest budynek przy ul. Przybyszewskiego 63/77, który jest użytkowany wspólnie z Zakładem Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców. Zakład dysponuje bardzo dobrym zapleczem aparaturowym, wygodnymi pokojami pracowników, pokojem zbiorów, salą dydaktyczną i pokojem dla magistrantów i doktorantów oraz biblioteką podręczną. W budynku znajduje się też dwuosobowy pokój gościnny z kuchnią i łazienką, co umożliwia przyjmowanie gości krajowych i zagranicznych oraz studentów na stażach krótko- i długoterminowych.

Pracownicy naukowo-dydaktyczni w tradycji Katedry Systematyki Zwierząt i Zoogeografii do roku 2011 (stopnie i tytuły naukowe obecnie lub w momencie śmierci albo przejścia na emeryturę)

• † JULIA BARTKOWSKA – dr;
• † STANISŁAW BEDNARZ - prof. dr hab.;
• ALEKSANDER BIELECKI – prof. dr hab. (obecnie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie);
• ANDRZEJ BODYŁ – dr hab. (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• LECH BOROWIEC - prof. zw. dr hab. (obecnie Zakład Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej);
• † MARIAN CZAJKA – dr;
• † MARIA DOBORZYŃSKA-GŁAZEK – dr;
• DANUTA HAJDUK – mgr (emerytowana);
• † ZDZISŁAW HAJDUK – doc. dr;
• MARCIN KADEJ – dr hab. inż. (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• † MIECZYSŁAW KAK – dr;
• JAROSŁAW KANIA – dr (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• ALEKSNADRA KILIAN – dr (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• MARIA KRYSTYNA KOŚCIELSKA – dr (emerytowana);
• JÓZEF KUFEL – dr (pracował w roku akademickim 1972/1973, później aż do emerytury w Instytucie Botaniki UWr. jako kierownik Zakładu Metodyki Nauczania Biologii);
• † JOANNA LORENCOWA z d. ZATWARNICKA – dr;
• ADAM MALKIEWICZ – dr (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• † JAN NOSKIEWICZ - prof. zw. dr;
• † STANISŁAW PILAWSKI - doc. mgr;
• † ROMUALD JACEK POMORSKI – prof. zw. dr hab.;
• WOJCIECH PUŁAWSKI – prof. dr hab. (obecnie w USA: California Academy of Science, San Francisco);
• † WŁODZIMIERZ JAN ROMANISZYN – prof. dr;
• RAFAŁ RUTA – dr (obecnie Zakład Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej);
• ELŹBIETA SANOCKA – dr (emerytowana);
• DARIUSZ SKARŻYŃSKI –  prof. dr hab. (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• ADRIAN SMOLIS – dr hab. (obecnie Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców);
• † INOCENTY STAWARSKI – dr;
• JOLANTA ŚWIĘTOJAŃSKA – prof. dr hab. (obecnie Zakład Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej);
• † DARIUSZ TARNAWSKI – prof. dr hab.;
• † ANDRZEJ WARCHAŁOWSKI - prof. zw. dr hab.;
• WANDA WESOŁOWSKA – prof. zw. dr hab. (emerytowana);
• † MAREK WOŹNY – dr;
• TADEUSZ ZATWARNICKI – prof. dr hab. (obecnie Uniwersytet Opolski);
• † JADWIGA ZŁOTORZYCKA z d. RYBKÓWNA – prof. zw. dr hab.;
• BARBARA ŻAK-OGAZA – dr (emerytowana).